A. ĐẶT VẤN ĐỀ
Ở tuổi mẫu giáo bất kì một đứa trẻ nào cũng có một ham thích tự nhiên mảnh liệt đó là được trải nghiệm, trẻ làm người lớn “mệt mỏi” vì những câu hỏi “vì sao?” vô tận. Tính tò mò, ham hiểu biết đó là động lực thúc đẩy trẻ học hỏi tích cực hơn.
Tuổi mẫu giáo là lứa tuổi đặt nền móng cho nhân cách sau này, khi trẻ bắt đầu hình thành những thái độ hành vi đối với thế giới xung quanh: thiên nhiên, đồ vật, con người. Chính vì vậy, hoạt động trải nghiệm được xem như là một hoạt động không thể thiếu trong chương trình giáo dục mầm non ở nước ta và trên thế giới, nhằm giúp trẻ thể hiện hết khả năng của lứa tuổi và thúc đẩy sự phát triển của trẻ.
Hoạt động trải nghiệm là hoạt động thực sự hấp dẫn làm thoả mãn nhu cầu tò mò, say mê tìm hiểu của trẻ, mở cho trẻ cánh cửa vào thế giới rộng lớn hơn. Trẻ mầm non ưa thích học hỏi, muốn được tự mình làm mọi việc nên việc để trẻ được trực tiếp thực hành trải nghiệm, học hỏi bằng thị giác, thính giác, xúc giác, khú giác, vị giác sẽ giúp trẻ ghi nhớ và khắc sâu hơn, khơi gợi sự tò mò, phát triển được tính sáng tạo cho trẻ một cách tích cực. Chính vì vậy, khả năng cảm nhận của trẻ cũng nhanh nhạy hơn. Khi hoạt động trải nghiệm về môi trường xung quanh, trẻ phải tiến hành các thao tác trí tuệ như quan sát, so sánh, phán đoán, nhận xét, tưởng tượng, thắc mắc,… vì vậy tư duy và ngôn ngữ của trẻ phát triển.
Hoạt động trải nghiệm là một nhu cầu để giáo dục cho trẻ thái độ và hành vi ứng xử, biết cách dung hòa với thiên nhiên, với con người ở xung quanh, giáo dục cho trẻ điều thiện và tính nhân văn. Tình yêu quê hương đất nước cũng bắt nguồn từ việc trẻ được hòa mình vào không khí của những ngày lễ tết và phong tục, truyền thống của quê hương. Từ đó, trẻ hình thành tình yêu với cái đẹp, biết tôn trọng, giữ gìn cái đẹp và mong muốn tạo ra cái đẹp thông qua các hoạt động tạo ra sản phẩm.
Chính vì thế, việc cho trẻ mẫu giáo ở trường Mầm Non Hoạt động trải nghiệm là nhiệm vụ rất quan trọng giúp trẻ phát triển toàn diện về các mặt và hình thành nhân cách ban đầu cho trẻ. Đó là lý do mà tôi chọn đề tài: “Tổ chức hoạt động khám phá – trải nghiệm cho trẻ 4-5 tuổi tại Trường Mầm non Vĩnh hòa”.
B. NỘI DUNG
I. CƠ SỞ LÝ LUẬN
Theo quan điểm của nhiều nhà khoa học, cách tốt nhất để học thông qua trải nghiệm là kết hợp lý thuyết và thực hành, đồng thời tạo môi trường học tập phù hợp để thúc đẩy tư duy, khám phá và phát triển kỹ năng. Đối với trẻ mầm non được thực hành cũng chính là quá trình khám phá trải nghiệm nó. Đây là những hoạt động “Tìm kiếm để phát hiện ra cái mới, cái ẩn giấu”. Ở đó giáo viên tạo điều kiện, cơ hội và tổ chức các hoạt động để cho trẻ tích cực tìm tòi, phát hiện những điều thú vị về các sự vật, hiện tượng xung quanh trẻ. Bên cạnh đó, trẻ thích khám phá bằng các giác quan: sờ, nhìn, nghe, ngửi và nếm. Trẻ hay đặt câu hỏi nhưng không phải lúc nào cũng hiểu được câu trả lời của người lớn.
Với sự dẫn dắt của người lớn trẻ có thể tìm hiểu thêm nhiều điều thú vị trong thế giới như: thời tiết, nắng và mưa, các con vật và cây cối xung quanh trẻ,… Xukhomlinski, nhà giáo dục nổi tiếng người Nga cho rằng chúng ta cần làm quen với trẻ em với “cuốn sách thiên nhiên” càng sớm càng tốt, để mỗi ngày trẻ được tiếp nhận thêm một điều mới mẻ, “để mỗi bước chân khám phá thiên nhiên là một cuộc du lịch về cội nguồn của tư duy và ngôn ngữ, về cội nguồn của những điều kỳ diệu”
Trẻ bắt đầu hiểu được thí nghiệm là gì và trở nên có chủ định cũng như sáng tạo hơn trong việc khám phá môi trường gần gũi. Tôi thường dành nhiều thời gian và chú ý hơn vào các hoạt động mà trẻ thích, tạo ra các tình huống, môi trường nhằm tổ chức các hoạt động cho trẻ tiếp xúc, trải nghiệm với các sự vật, hiện tượng của môi trường. Thông qua đó tích luỹ những hiểu biết của trẻ về đặc điểm, thuộc tính sự vật, hiện tượng, các mối quan hệ qua lại, sự thay đổi và phát triển của chúng.
Hoạt động trải nghiệm có mang nghĩa rất lớn đối với giáo dục trẻ thơ. Là giáo viên mầm non tôi nghĩ cần lựa chọn, sử dụng tốt những phương pháp phù hợp để các cháu đều nắm vững những kiến thức cơ bản về môi trường tự nhiên và môi trường xã hội.
II. THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ
Hoạt động trải nghiệm giúp trẻ biết thêm những điều mới lạ về thế giới xung quanh trẻ. Tuy nhiên qua thực hiện trong các năm học tôi gặp những thuận lợi và khó khăn sau:
1. Thuận lợi
Được sự quan tâm của Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Phú Giáo, của Ban giám hiệu nhà trường tạo điều kiện thuận lợi cho bản thân công tác.
Được sự quan tâm của phụ huynh về vấn đề chăm sóc giáo dục trẻ trong nhà trường cao.
Cơ sở vật chất của lớp học được trang bị đầy đủ đồ dùng, đồ chơi cho trẻ học tập và vui chơi. Trường học khang trang, khuôn viên rộng rãi, môi trường xanh – sạch – đẹp, có nhiều cây cảnh, vườn rau,… giúp trẻ được tiếp xúc với thiên nhiên, bạn bè.
2. Khó khăn
Trẻ chưa có sự tập trung, chú ý cao.
Góc thiên nhiên lớp chưa đủ rộng để cháu tham gia trồng cây khám phá được quá trình phát triển của cây.
Các trò chơi đưa vào hoạt động chưa phong phú.
Việc tổ chức các thí nghiệm cũng như các trải nghiệm thực tế chưa nhiều
Còn một số phụ huynh chưa dành thời gian quan tâm đến việc học và chơi của con em mình. Bên cạnh đó đa số phụ huynh lo sợ con tiếp xúc với sự vật xung quanh, trải nghiệm sẽ làm trẻ bệnh hay nguy hiểm nên thường cấm hoặc không cho trẻ tự do chơi mà chỉ cho trẻ ở trong nhà coi tivi hoặc xem điện thoại.
Vì vậy, muốn cho trẻ khám phá trải nghiệm một cách đúng đắn, khoa học tôi nghĩ cần phải phát huy tính chủ động, tích cực hoạt động của trẻ nhằm giúp cho hoạt động trải nghiệm đạt kết quả tốt hơn.
III. BIỆN PHÁP GIẢI QUYẾT
Để giúp trẻ khám phá trải nghiệm, tôi không ngại tìm tòi, ứng dụng các kiến thức, phương pháp đổi mới. Theo tôi biện pháp hữu hiệu nhất để trẻ khám phá trải nghiệm và phát triển toàn diện thì cô cần tạo điều kiện cho trẻ tiếp xúc nhiều với môi trường xung quanh trẻ, thiết kế từng hoạt động sao cho sinh động, hấp dẫn, lôi cuốn sự tập trung chú ý của trẻ. Từ đó phát huy được tính chủ động của trẻ giúp trẻ tích cực, hứng thú tham gia tốt vào các hoạt động trải nghiệm.
1. Khám phá trải nghiệm thông qua các hoạt động trên lớp
a. Khám phá trải nghiệm qua thí nghiệm
Khám phá trải nghiệm qua thí nghiệm là một cách hiệu quả để hiểu sâu hơn về một vấn đề, kiểm chứng giả thuyết hoặc mở rộng kiến thức. Quá trình này thường bao gồm việc thiết kế, thực hiện và phân tích các thí nghiệm để thu thập dữ liệu và rút ra kết luận. Chính vì đó trẻ rất thích những điều mới lạ, thí nghiệm giúp trẻ học một cách trực quan qua những trải nghiệm của chính mình về các đặc tính, nguyên nhân và kết quả của sự vật, hiện tượng, qua đó phát triển tính tò mò, ham tìm tòi ở trẻ. Trẻ mầm non rất hứng thú khi được làm thí nghiệm, đây là cơ hội tốt để trẻ thể hiện sự tích cực, chủ động và sáng tạo. Để thỏa mãn tính tò mò và mong muốn được khám phá ở trẻ tôi đều tạo điều kiện cho trẻ được trực tiếp làm thí nghiệm với các vật mà trẻ thích thì quả là một điều mà trẻ rất hào hứng, cho trẻ được thử nghiệm, tự tìm ra được một kết quả sẽ là một điều lý thú đối với trẻ. Khám phá khoa học – khám phá xã hội tạo điều kiện cho trẻ phát triển khả năng quan sát, so sánh, đối chiếu, phán đoán và tính ham hiểu biết của trẻ, qua đó giáo dục trẻ ý thức tự giác giữ gìn và bảo vệ thiên nhiên, môi trường.
Trước khi cho trẻ làm thí nghiệm, thử nghiệm tôi thường lựa chọn nội dung và hình thức thí nghiệm phù hợp với đặc điểm nhận thức và kinh nghiệm của trẻ. Các thí nghiệm thường có nội dung đơn giản, thời gian thực hiện không kéo dài tôi tổ chức thí nghiệm trong các tiết học khám phá khoa học, sinh hoạt hằng ngày và trong hoạt động ngoài trời cũng là thời điểm lí tưởng để tổ chức thí nghiệm, đặc biệt là các thí nghiệm với nắng, gió, nước, thí nghiệm về ảnh hưởng của các yếu tố môi trường đối với động vật, thực vật và đồ vật.
Ví dụ:
Thí nghiệm: “thổi bong bóng với giấm và bột soda” tôi cho trẻ trong lớp và các lớp mẫu giáo khác trong trường cùng thí nghiệm.
Chuẩn bị: bong bóng, giấm, bột soda, phễu, rổ, thun.
Tiến hành:
Tôi cho giấm vào 1\3 chai nhựa, dùng phễu đổ 3 muỗng cafe bột soda vào quả bóng, sau đó bọc miệng quả bóng vào miệng chai. Tôi cho trẻ dự đoán điều gì xảy ra với quả bong bóng:
Con đoán xem điều gì xảy ra khi bột soda tác dụng với giấm?
Sau đó tôi cầm bóng lắc bột soda trong quả bóng xuống chai thì bột soda tác dụng với giấm sẽ tạo ra khí Co2 làm cho bong bóng phình to ra.
Tôi cho trẻ biết muốn bóng to thì cho nhiều bột soda vào, bóng nhỏ bỏ ít bột soda.
Sau đó, tôi cho trẻ về nhóm thực hiện thí nghiệm. Trẻ được trực tiếp làm thí nghiệm thì vô cùng thích thú.
Hoặc thí nghiệm: “Sự thay đổi màu của nước hoa đậu biếc” qua thí nghiệm này giúp trẻ hiểu được nguyên lý hòa tan màu khi được bỏ vào nước của hoa đậu biếc và màu sắc của nước hoa đậu biếc sẽ thay đổi khi vắt nước chanh hoặc nước tắc vào.
Chuẩn bị: chai nước lọc, bình nước nóng, hoa đậu biếc, quả tắc, muỗng, dĩa nhựa.
Tiến hành thí nghiệm: Lấy ly có vạch màu xanh và dùng chai nước lọc đong vào ly sao cho mực nước đến ngang vạch màu xanh thì dừng lại sau đó lấy 3 bông hoa đậu biếc bỏ vào ly nước có vạch màu xanh, dùng muỗng khuấy đều nước với hoa đậu biếc và đợi kết quả cùng quan sát xem màu nước có sự thay đổi như thế nào? Tôi chia trẻ ra thành nhóm nhỏ và cho trẻ tự thử nghiệm và khi có kết quả nước đổi màu tôi cho trẻ quan sát ly nước của mình và trả lời có sự thay đổi không? Hỏi trẻ: “vì sao nước lại đổi màu”? Tôi cho trẻ biết nước tắc chứa axit nên khi cho vào nước hoa đậu biếc thì nước hoa đậu biếc sẽ chuyển từ màu xanh sang màu đỏ. Tôi thấy trẻ rất thích thú khi tự làm thí nghiệm

Trẻ làm thí nghiệm: “Sự thay đổi màu của nước hoa đậu biếc”

Hay chủ đề “Nước và một số hiện tượng thiên nhiên” tôi mở rộng cho trẻ tìm hiểu về tính chất của nước qua thí nghiệm: “Sự hòa tan của nước”
Chuẩn bị: ly, muối, cát, muỗng
Tiến hành:
Giáo viên lấy hai ly nước sạch, một ly tôi bỏ muối vào, một ly tôi bỏ cát vào, tôi cho trẻ dự đoán xem muối hay cát sẽ hòa tan với nước, tôi cho trẻ tham gia phát biểu. Sau đó, tôi cho trẻ thử nghiệm theo nhóm để phát hiện muối hòa tan, cát không hòa tan. Thông qua đó, tôi giúp trẻ biết được nước muối sử dụng được còn nước bỏ cát vào thì không sử dụng được vì nó đã bị bẩn. Từ đó, tôi giáo dục cháu biết sử dụng nước đúng mục đích, không nghịch phá bỏ cát, rác vào các nguồn nước sẽ làm ô nhiễm nguồn nước, ô nhiễm môi trường.
Để hướng sự chú ý của trẻ vào việc khám phá, thí nghiệm các đặc trưng của hiện tượng, đồng thời kích thích hoạt động các giác quan, tôi sử dụng câu hỏi cụ thể hơn: con thấy nguyên liệu nào tan trong nước?…
Thí nghiệm: “Núi lửa phun trào” qua thí nghiệm này giúp trẻ biết được Núi lửa phun trào là một hiện tượng tự nhiên xảy ra khi magma, khí, và các chất rắn khác từ dưới lòng đất được giải phóng lên bề mặt Trái Đất qua miệng núi lửa. Đây là một quá trình liên quan đến hoạt động địa chất bên trong Trái Đất, cụ thể là sự di chuyển của magma từ lớp manti qua lớp vỏ và thoát ra ngoài.
Chuẩn bị: Chai nhựa, Bột packingsoda, Lọ màu thực phẩm, Giấm, Nước rửa chén, Mô hình núi lửa, phễu, khay, muỗng.
Tiến hành thí nghiệm: Đầu tiên, cô sẽ đổ giấm vào núi lửa. (Tôi nhắc trẻ chú ý đổ gần đầy miệng núi tránh tràn ra ngoài)
Cô gợi ý hỏi trẻ: Giấm có vị như thế nào? Có ai đã thử nếm dấm bao giờ chưa?
Tiếp đến cô lấy màu thực phẩm nhỏ 3 giọt vào miệng núi lửa. Cô cho nước rửa chén vào miệng núi lửa để tạo bọt cô vừa làm vừa hỏi trẻ để tạo sự bất ngờ hứng thú cho trẻ.
+ Các con nhìn xem núi lửa đã hoạt động chưa?
+ Để cho núi lửa hoạt động, theo các con thì phải làm như thế nào? Sau cùng cô đổ bột bangking soda vào miệng núi lửa
+ Các con thấy núi lửa bây giờ như thế nào?
+ Để làm núi lửa phun trào cô làm những bước nào?
Cô cho trẻ biết giấm và bột bangking soda kết hợp với nhau tạo thành phản ứng hóa học nên tạo thành bọt sủi lên. Tôi thấy trẻ rất ngạc nhiên và hứng thú khi được làm thí nghiệm.

Trẻ làm thí nghiệm: “Núi lửa phun trào”

Với chủ đề: Phương tiện giao thông
Trò chơi thử nghiệm: “Đồ chơi vật chìm và vật nổi” Cho trẻ ngồi thành nhóm thả đồ chơi xuống chậu nước và xem có điều gì xảy ra khi đồ chơi gặp nước (thuyền bằng giấy, xe ô tô, xe đạp làm bằng đất sét). Trong quá trình thử nghiệm tôi sử dụng câu hỏi kích thích tư duy trẻ như: con thấy đồ chơi nào sẽ chìm xuống? Đồ chơi nào nổi lên? Vì sao con biết?… Qua đó tôi cho trẻ biết nếu khối lượng riêng của đồ chơi lớn hơn khối lượng của nước thì vật sẽ chìm. Khối lượng riêng của đồ chơi nhỏ hơn khối lượng của nước thì vật sẽ nổi. Nếu khối lượng riêng của đồ chơi bằng khối lượng của nước thì vật sẽ lơ lửng trong chất lỏng.
Trò chơi thử nghiệm: “Làm bóng hình của các con vật” Tôi chiếu ánh sáng lên tường và dùng các ngón tay tạo thành bóng hình của các con vật. Tôi động đậy các ngón tay để cho hình các con vật thêm sinh động, sau đó tôi cho các cháu tạo thành hình bóng các con vật và thi xem bạn nào tạo thành nhiều hình các con vật nhất. Tôi cho các cháu hiểu thêm: Ánh sáng khi vào trong bóng tối nếu chiếu lên tường ở một khoảng không gian sẽ tạo ra bóng hình của các con vật được ánh sáng chiếu lên. Kích thước vật sẽ được phóng to hơn nếu đưa sát vào bóng đèn và nhỏ hơn nếu đưa gần bức tường và xa bóng đèn
Hay Chủ đề “Thế giới thực vật” tôi cho trẻ “Tìm hiểu về quá trình phát triển của cây” trước khi tiến hành hoạt động này tôi cùng trẻ gieo hạt vào chậu, cho trẻ dự đoán xem tiếp theo sẽ như thế nào, rồi thường ngày cùng chăm sóc theo dõi các giai đoạn phát triển của cây. Tôi canh thời gian gieo nhiều chậu ở các thời điểm khác nhau để trẻ nắm bắt rất cụ thể quá trình phát triển của cây, không còn mơ hồ khó hiểu như trước và trẻ rất tích cực, hứng thú tham gia vào hoạt động.

Hình ảnh: Quá trình phát triển của cây.

Trong khi cho trẻ làm thử nghiệm tôi chuẩn bị những câu hỏi mang tính gợi mở, dự đoán để kích thích trẻ tư duy, suy nghĩ và đưa ra những dự đoán, nhờ đó mà cháu tập trung chú ý, tích cực tham gia vào hoạt động hơn.
Ví dụ: Khám phá trải nghiệm với đề tài: “Vật nào thấm nước”
Qua thử nghiệm này tôi giúp trẻ tìm hiểu sự thẩm thấu của nước qua các vật liệu khác nhau.
Tiến hành:
Chuẩn bị 1 miếng bìa cứng, bông, ly nước, miếng vải, gỗ (ván), đĩa sành (sứ), nhựa… màu thực phẩm.
Tôi nhỏ từng giọt màu vào các vật dụng khác cho trẻ quan sát.
Kết luận: Bông gòn, vải thấm nước nhanh, tùy loại giấy mà độ thấm nước dài ngắn khác nhau, gỗ cũng thấm nước nhưng lâu hơn bông, vải, giấy, sành (sứ), nhựa không thấm nước. Khi nhỏ màu vào ly nước ta quan sát thấy màu loang trong ly nước thì đó là sự hòa tan.
Không chỉ thế, trẻ được thí nghiệm, thử nghiệm và trải nghiệm là tạo cơ hội cho trẻ được tiếp xúc với các hiện tượng, sự vật như: nắng, gió, nước, đất, ngửi mùi hoa mới nở, chồi non mới nhú, nghe các âm thanh của các con vật, các phương tiện giao thông, âm thanh cuộc sống.
Chính vì thế cho trẻ khám phá môi trường qua thí nghiệm và trải nghiệm cũng đóng vai trò quan trọng giúp trẻ hứng thú khám phá thế giới xung quanh trẻ.
b. Khám phá trải nghiệm thông qua hình thức trò chơi
Trò chơi làm cho hoạt động khám phá trở nên lôi cuốn và hứng thú, không chỉ thế trò chơi còn mang ý nghĩa học tập rất lớn: giúp trẻ củng cố lại các kiến thức đã học, tích cực sử dụng những điều đã biết vào các tình huống thực tế, phát triển tưởng tượng, trí nhớ, chú ý, tính sáng tạo,… Trò chơi còn giúp trẻ rèn luyện khả năng quan sát, các giác quan, các thao tác trí tuệ: phân tích, so sánh, khái quát, phân loại… Trong quá trình sử dụng trò chơi tôi có thể dễ dàng phát hiện ra những điểm yếu của trẻ, những hiểu biết chưa chính xác và kịp thời chỉnh sửa, bổ sung. Lứa tuổi mẫu giáo thì khả năng tập trung chú ý chưa cao nên tôi không thể gò ép trẻ vào một khuôn khổ mà tạo cho trẻ tâm lý thoải mái khi tham gia vào hoạt động và tạo môi trường thân thiện giữa cô và trẻ.
Trẻ “Học mà chơi, chơi mà học” có như thế thì cháu mới tích cực, hứng thú tham gia vào hoạt động. Tôi căn cứ và mức độ phát triển của trẻ trong lớp, vào điều kiện thực tế của lớp mà tôi cố gắng tìm tòi, sáng tạo ra nhiều trò chơi phù hợp với đề tài, giúp trẻ tiếp thu kiến thức một cách nhẹ nhàng mà hiệu quả, không bị nhàm chán.
Trong hoạt động khám phá trải nghiệm trò chơi học tập thường được sử dụng với mục đích củng cố, hệ thống lại các kiến thức trẻ đã học. Các trò chơi này giúp trẻ thể hiện khả năng nhận biết, phân biệt, phân nhóm đồ dung con vật, hoa quả như trò chơi: chiếc túi kỳ lạ, hoa nào chọn cây ấy, thi xem ai nhanh, chơi ghép hình, về đúng nhóm,…
Ví dụ: Đối với chủ đề “Phương tiện giao thông” đề tài “Tìm hiểu về các loại phương tiện giao thông”, tôi tận dụng giấy lịch cũ có các hình ảnh về mây, nước, đường bộ, tôi và trẻ cắt chúng hoặc tận dụng bìa cứng cắt những đám mây cây cảnh và cho trẻ tô màu trong những hoạt động trước và ghép lại thành những bức tranh có đường hàng không, đường bộ, đường thủy. Tôi tổ chức Trò chơi “Thi xem Ai nhanh” cho trẻ lên lựa chọn các phương tiện và đặt chúng vào đúng nơi hoạt động cho phù hợp, trẻ rất thích thú tham gia làm cho giờ hoạt động sinh động hẳn lên và qua đó giúp cháu ôn luyện, khắc sâu hơn những kiến thức mà cháu đã được tiếp thu.
Hay trò chơi: “Thi xem tổ nào nhanh” chủ đề: “thế giới thực vật”
Cách chơi: Cô chia lớp thành 2 đội sẽ thi nhau lên lấy hoa theo yêu cầu của cô. Bạn đầu hàng sẽ chạy và lấy hoa bỏ vào giỏ, sau đó chạy về cuối hàng đứng và bạn kế tiếp sẽ chạy lên lấy hoa, cứ như thế cho đến hết bản nhạc.
Luật chơi: Đội nào chọn nhiều, nhanh sẽ thắng và được quà. Đội thua sẽ nhảy lò cò.
Các con vừa thi nhau lên chọn hoa gì vậy?
Qua trò chơi này dạy trẻ có ý thức trong khi chơi, biết đoàn kết và chơi theo thứ tự, không giành chơi với bạn và có tinh thần kỷ luật khi chơi qua đó giúp trẻ củng cố lại kiến thức đã học trong hoạt động khám phá về một số loài hoa.
Là một giáo viên tôi luôn hiểu được trò chơi là hình thức không thể thiếu trong hoạt động của trẻ vì thế tôi luôn tìm tòi sáng tạo ra các trò chơi phù hợp với đề tài, chủ đề để trẻ tích cực tham gia hoạt động được tổ chức dưới dạng hình thức trò chơi “Chơi mà học, học mà chơi” như trò chơi: “xem ai đoán đúng”
Cách chơi:
Cô làm một bàn cờ chia làm các ô theo nhóm (ví dụ: động vật sống trong rừng, động vật sống dưới nước, chim, côn trùng, gia súc, gia cầm, bò sát,…).
Chuẩn bị rất nhiều các tranh hoặc các đồ vật theo từng chủ điểm.
Cho hai trẻ chơi trẻ sẽ bỏ hột xúc xắc vào một cái lon lắc lên sau đó thả hột xúc xắc vào bàn cờ, nếu trẻ thả xúc xắc rơi vào ô nào thì sẽ phải chọn hình một con vật trong nhóm (Lúc trẻ lấy thẻ hình trẻ kia phải lấy mặt nạ đeo vào để không thấy hình bạn lấy). Nếu xúc xắc rơi ra ngoài hoặc vào đường vạch thì trẻ mất lượt. Sau đó trẻ sẽ miêu tả con vật, trẻ kia sẽ đoán đó là con vật gì và nếu trẻ đoán đúng thì sẽ được lấy thẻ hình đó nếu không thì sẽ không được lấy và đổi lượt chơi.
Đối với đề tài “Tìm hiểu một số loại quả” tôi dùng thùng carton làm một chiếc hộp diệu kỳ, trên mặt tôi khoét bốn ô với bốn hình (hình tròn, hình tam giác, hình vuông, chữ nhật) trong giờ hoạt động để kích thích tính tò mò của trẻ tôi cho trẻ lên chơi với chiếc hộp diệu kỳ. Tôi yêu cầu trẻ đưa tay vào một trong bốn hình trên mặt chiếc hộp và sờ đoán những quả trong chiếc hộp, tạo cảm giác hồi hộp, bí mật cho trẻ. Thông qua đó trẻ vừa thích thú mà còn giúp trẻ ôn luyện các hình học.
Như vậy qua các trò chơi vừa giúp cho hoạt động trở nên nhẹ nhàng hơn vừa kích thích sự hưng phấn, hứng thú ở trẻ.
Trong quá trình khám phá trải nghiệm có thể sử dụng những trò chơi vận động để giúp trẻ thư giãn, gây hứng thú, rèn luyện thể chất cho trẻ vừa giúp trẻ vận dụng hiểu biết về thế giới xung quanh như trò chơi: Cây cao cỏ thấp, Mèo đuổi chuột, Mèo và chim sẻ, Trời nắng trời mưa,… và các trò chơi vận động chứa đựng nhiều nội dung dân gian như: kéo co, bịt mắt bắt dê, thả đĩa ba ba, rồng rắn lân mây,… sẽ giúp trẻ gần gũi hơn với bản sắc hóa dân tộc.
Ví dụ: Khi chuẩn bị dạy tiết tìm hiểu về chú Thỏ thì tôi hướng dẫn cho trẻ chơi trò chơi “Trời nắng trời mưa” hay trò chơi: “con thỏ” sẽ giúp trẻ chú ý đến đặc điểm của thỏ.
Không chỉ thế, tôi còn tổ chức cho trẻ chơi các trò chơi mô tả sự lớn lên trưởng thành của các con vật, của hoa, của cây,… từ đó cho trẻ thấy mối quan hệ giữa đời sống con người với thế giới động thực vật, cho trẻ tự nhận xét về tầm quan trọng của việc bảo vệ các con vật quý hiếm và ích lợi của chúng đối với sự tồn tại lớn lên của con người của thế giới tự nhiên.
Ví dụ: Với trò chơi: “Về đúng bến nhà mình”
– Chuẩn bị: Mỗi trẻ một phương tiện giao thông như xe đạp, xe máy, ô tô, tàu, thủy, tàu hỏa xích lô, máy bay,… Bằng đồ chơi hoặc tranh lô tô.
– Cách chơi: Chơi theo nhóm hoặc cả lớp. Trước khi chơi, cô cho trẻ gọi tên, nêu đặc điểm của từng loại phương tiện giao thông và yêu cầu trẻ xếp những phương tiện giao thông có cùng đặc điểm vào một nhóm, khi cô nêu dấu hiệu gì thì trẻ chọn xếp nhanh những phương tiện giao thông có dấu hiệu đó thành một nhóm, có thể tạo nhóm theo dấu hiệu sau:
– Xe hai bánh (bốn bánh)
– Những phương tiện giao thông có động cơ (không có động cơ)
– Những phương tiện giao thông đường thủy (đường bộ, hàng không)
Sau khi cho trẻ chơi tôi hỏi cả lớp:
+ Những phương tiện giao thông nào đỗ ở đâu?
+ Vì sao?
Từ đó hình thành trẻ ý thức tham gia giao thông, chấp hành tốt luật giao thông.
Qua các trò chơi vận động trên trẻ được sử dụng vận động cơ thể như: tay, chân giúp trẻ phát triển thể chất, phát triển kỹ năng vận động và nâng cao nhận thức về không gian, thời gian nhằm hướng tới việc mô phỏng các dấu hiệu đặc trưng của Động thực vật với nhau và với môi trường sống, các hoạt động lao động của người lớn, các phương tiện giao thông. Trò chơi vận động có thể sử dụng trong các tiết học, hoạt động ngoài trời hàng ngày.
Những trò chơi sẽ khơi gợi những sự ngạc nhiên, thích thú cần thiết cho sự khởi đầu các hoạt động nhận thức, giảm thiểu sự mệt mỏi, giúp thay đổi trạng thái của trẻ trong một giờ học. Đồng thời nó tạo mối quan hệ thân thiện giữa các trẻ với nhau.
c. Khám phá trải nghiệm thông qua hoạt động vui chơi
Không những như thế trò chơi đóng vai là nơi trẻ vận dụng những hiểu biết, ấn tượng về cuộc sống xung quanh như thiên nhiên và con người, các mối quan hệ gia đình và xã hội,… Trò chơi đóng vai là nơi trẻ phát huy trí tưởng tượng, sáng tạo và thể hiện thái độ của mình đối với cuộc sống như: trò chơi bán hàng, nấu ăn, trông em,… qua trò chơi còn giúp trẻ được khám phá các công việc của người lớn, cách sử dụng dụng cụ, mối quan hệ của các công việc, nghề nghiệp với nhau và ý nghĩa của chúng. Trẻ có dịp tiếp xúc với các đồ vật, đồ chơi khác nhau trong các trò chơi, điều đó giúp cho việc rèn luyện phát triển các giác quan, chức năng và sử dụng các đồ vật, đồ chơi, nguyên vật liệu thiên nhiên xung quanh.
Thông qua trò chơi phân vai theo chủ đề trẻ được đối thoại những câu chào hỏi lễ phép, cảm ơn, xin lỗi, trao nhận bằng hai tay, giáo viên phải theo dõi quan sát lắng nghe để kịp thời uốn nắn trẻ khi có biểu hiện chưa chuẩn mực. Khi tổ chức trẻ chơi tôi không can thiệp nhiều vào trò chơi và cho trẻ chủ động chơi theo mong muốn của mình một cách tự nhiên, trò chơi mang lại niềm vui, hứng thú cho trẻ.
Ví dụ: Qua trò chơi phân vai- người bán hàng trẻ học được nhiều điều quan trọng trong các kỹ năng giao tiếp, xã hội, kiến thức tài chính, tổ chức và sáng tạo, rèn luyện sự tự tin và sáng tạo ở trẻ như:
Trẻ đóng vai người bán hàng “chị mua gì ạ”?
Người mua: quả này bao nhiêu vậy cô?
Khi người bán đưa hàng thì người mua phải nhận bằng hai tay và trả tiền, người bán sẽ nói cảm ơn.
Còn với chủ đề “Nghề nghiệp” – Vai y tá – bác sĩ – bệnh nhân
Bác sĩ biết thăm hỏi bệnh nhân ân cần, nhẹ nhàng với người bệnh:
Con tên gì?
Con đau ở đâu?
Con có ho không?
Bác sĩ sẽ đồng cảm, an ủi bệnh nhân căn dặn ngày giờ uống thuốc, bệnh nhân nhận thuốc bằng hai tay và nói lời cảm ơn bác sĩ.
Thông qua hoạt động vui chơi trẻ không chỉ giải trí mà còn phát triển cả về thể chất, trí tuệ, cảm xúc và kỹ năng xã hội. Không chỉ thế mà trẻ còn mạnh dạn, thành thạo hơn trong giao tiếp, ứng xử, đối với mọi người xung quanh mình.
Bên cạnh đó, trò chơi xây dựng còn là nơi trẻ có thể tái tạo lại những ấn tượng đã nhìn thấy từ cuộc sống xung quanh: nhà cửa, cổng rào, trang trại, vườn rau,… Khi chơi trẻ biết giúp đỡ nhau hoàn thành công trình mình xây dựng.

Hình ảnh trẻ chơi góc xây dựng

Từ đây giúp trẻ thể hiện hành vi giao tiếp văn minh, không nói trổng, biết chào hỏi lễ phép. Qua đó, hình thành thói quen lễ giáo cho trẻ.
d. Khám phá trải nghiệm thông qua truyện kể, thơ, ca dao, tục ngữ, câu đố, bài hát
Chuyện kể, thơ, âm nhạc là phương tiện hữu hiệu để giúp trẻ tìm hiểu, trải nghiệm một cách hứng thú, nhẹ nhàng, giúp trẻ nhớ lâu hơn kiến thức, có được những rung cảm thẩm mỹ và sự yêu thương, gắn bó đối với thiên nhiên cũng như con người.
Khi dạy trẻ trải nghiệm tôi chọn những câu chuyện ngắn gọn, xúc tích nhưng sinh động, dễ hiểu và gần với những sự vật hiện tượng trẻ đang tìm hiểu. Ví dụ: khi khám phá trải nghiệm về nước, tôi sử dụng rối kể cho trẻ nghe một đoạn trong câu chuyện: “Giọt nước tí xíu” giúp trẻ biết được nước bắt nguồn từ đâu,…
Hay khi cho trẻ tìm hiểu về con thỏ, tôi có sử dụng rối để tạo bất ngờ, giới thiệu về con vật mà trẻ sẽ tìm hiểu: tôi sử dụng rối con thỏ: Chào các bạn, đố các bạn biết mình là ai?…
Có thể sử dụng những câu ca dao, tục ngữ đơn giản về thiên nhiên và xã hội để qua đó giúp trẻ khám phá các mối quan hệ, sự phụ thuộc lẫn nhau và tính chất của các sự vật, hiện tượng gần gũi, đồng thời tích luỹ vốn kinh nghiệm sống và cách ứng xử cho trẻ.
Đồng thời, để tạo không khí sinh động hấp dẫn, lôi cuốn và duy trì sự hứng thú cho cháu suốt buổi khám phá, tôi cho cháu ngồi nói tự nhiên, phát biểu trong lớp. Trong quá trình tìm hiểu, tùy nội dung, tôi xen kẽ vào các bài hát, câu đố, bài thơ,… làm cho hoạt động trở nên hứng thú và lôi cuốn với trẻ, làm tăng cảm xúc thẩm mỹ cho trẻ và giáo dục trẻ những tình cảm tốt đẹp đối với cuộc sống.
Ví dụ: Với chủ đề: “công việc người nông dân” tôi đưa bài hát “ vườn cây của ba”, “tía má em” giúp trẻ hiểu biết về các loại trái cây và công việc của người nông dân, bài hát: “con gà trống, chú ếch con,…” giúp trẻ hiểu biết về các con vật.
Bên cạnh đó, câu đố còn được sử dụng khá rộng rãi trong hoạt động khám phá, câu đố thường nêu lên những đặc điểm nổi bật nhất của sự vật, hiện tượng kích thích óc quan sát, tư duy, trí tưởng tượng, khơi dậy tính tìm tòi ham hiểu biết của trẻ.
Ví dụ: khi cho trẻ khám phá về hoa hay con vật thì tôi sử dụng câu đố về hoa, về các con vật như:
Cái mỏ xinh xinh?
Hai chân tí xíu
Lông vàng mát dịu
“Chíp! Chíp! Suốt ngày
( Con gà con)
Con gì đuôi ngắn tai dài
Mắt hồng lông mượt
Có tài chạy nhanh
Là con gì?
(Con thỏ).
Thân cành có nhiều gai
Hương thơm tỏa sớm mai
Trắng, hồng nhung nhiều loại
Tên gọi là hoa chi?
(Hoa hồng).
Khi sử dụng xen kẽ truyện kể, câu đố, bài hát, ca dao, tục ngữ vào hoạt động khám phá, trải nghiệm tôi thấy trẻ hứng thú học và chú ý hơn vào tiết học.
Không chỉ qua các hoạt động trên lớp mà qua hoạt khám phá trải nghiệm tôi giúp trẻ hiểu biết về mối quan hệ giữa trẻ đối với con người, môi trường xã hội, môi trường tự nhiên xung quanh trẻ, tạo điều kiện cho trẻ được tiếp xúc với con người, xã hội nơi trẻ đang sinh sống, ở trường cũng như ở nhà,… Từ đó giúp trẻ phân biệt được hành vi ứng xử nào là văn minh lịch sự và hành vi nào là sai.
Ví dụ: Đối với chủ đề “Quê hương thủ đô Bác Hồ” và “ngành nghề”
Trẻ được tìm hiểu về quê hương mình đang sinh sống, thấy được truyền thống, vẻ đẹp từ những hình ảnh bình dị của quê hương như: hình ảnh của các cô bác nông dân, hình ảnh của chú thợ xây, xây nhà cho mọi người ở,… thông qua đó giáo dục cho trẻ tình yêu quê hương, đất nước, yêu mọi người, làng xóm, xóm giếng của mình.
Ngoài ra, thông qua hoạt động khám phá trải nghiệm còn mở rộng cho trẻ được tiếp xúc với vấn đề môi trường, do các tác động của con người làm môi trường sống ngày càng bị ô nhiễm nghiêm trọng như xả rác, chặt phá rừng,…
Ví dụ: Đối với chủ đề “Nước và các hiện tượng thiên nhiên”
Tôi cho trẻ quan sát các hình ảnh cụ thể về các nguồn nước ô nhiễm và cho trẻ quan sát nước sạch, nước bẩn.
Quan sát một số hình ảnh thiên tai lũ lụt, hạn hán do chặt phá rừng bừa bãi.
Cô hỏi trẻ:
Con thấy hành động này đúng hay sai?
Nếu chặt phá rừng thì điều gì sẽ xảy ra?
Con sẽ làm gì để bảo vệ rừng? …
Thông qua hoạt động khám phá trải nghiệm hình thành lễ giáo cho trẻ về ý thức giữ gìn môi trường trong trường, lớp như biết nhặt lá khô, tưới cây, chăm sóc hoa, góc thiên nhiên của lớp, nhổ cỏ, biết bỏ rác đúng nơi quy định từ đó hình thành lòng yêu thiên nhiên thấy được vẻ đẹp của thiên nhiên xung quanh trẻ, dần hình thành ý thức lễ giáo biết bảo vệ môi trường. Từ ý thức được hình thành đó sẽ thúc đẩy đứa trẻ chủ động biết giúp đỡ cô giáo, mẹ, bà, cô lao công, chú bảo vệ,… tinh thần chăm sóc và giữ gìn của công cũng như của riêng mình.
2. Tổ chức cho trẻ làm quen môi trường được trải nghiệm ở mọi lúc mọi nơi
Trẻ mầm non là dễ nhớ, mau quên vì thế dạy trẻ mọi lúc mọi nơi là rất cần thiết, trong lúc dạo chơi ngoài trời, giờ chuẩn bị cơm trưa, sau lúc ngủ trưa dậy, kể cả giờ chơi tự do,… Tôi đều lồng ghép cho trẻ khám phá thế giới xung quanh qua câu đố, bài hát, tranh ảnh dán ở mảng tường theo chủ đề, sắp xếp tranh ở các giá, tủ trong góc thư viện, học tập,… Khi xem, cô có thể trò chuyện với trẻ về nội dung tranh.
Khi cho trẻ ra ngoài trời dạo chơi hàng ngày trẻ được hít thở không khí trong lành và được khám phá cảnh vật xung quanh cũng như trải nghiệm, có thể được sờ, nắn, nếm, cảm nhận những gì mà trẻ thấy trong cuộc sống hằng ngày đây thực sự là một môi trường lý tưởng dành cho trẻ. Được mở mang kiến thức về thế giới xung quanh như: quan sát và trò chuyện về một số cây trong vườn trường lớn lên, ra hoa và kết quả như thế nào? Và hiệu quả qua những trải nghiệm trực quan của chính trẻ. Tôi giúp trẻ tích lũy những khám phá nhỏ nhưng thú vị về sự thay đổi của môi trường, sự chuyển mùa,… Dạo chơi sẽ làm giàu cảm xúc của trẻ trước thiên nhiên và cuộc sống, nuôi dưỡng tính tò mò ham hiểu biết và phát triển năng lực quan sát của trẻ.
Để kích thích hứng thú, tò mò của trẻ tôi sử dụng câu hỏi nêu vấn đề. Như câu hỏi về các đặc điểm, dấu hiệu của sự vật, hiện tượng mà trẻ chưa biết rõ.
Ví dụ: khi dạo chơi cho trẻ quan sát “cây hoa sứ” tôi hỏi:
– Các con đã biết gì về cây này?
– Cây hoa sứ có những gì?
– Con thấy cây hoa sứ có gì đặc biệt?
– Con sờ vào lá con cảm thấy như thế nào?….

Hình ảnh: Cô và trẻ quan sát cây hoa sứ

Ví dụ: Đối với chủ đề “An toàn giao thông khi cho cháu tìm hiểu đề tài “Một số phương tiện giao thông đường bộ”. Trước khi tổ chức đề tài này tôi tổ chức cho các cháu quan sát trực tiếp xe chạy trên đường để cháu nhận biết được nhiều loại phương tiện qua lời chỉ dẫn như xe đạp, mô tô, ô tô, xe du lịch vv. Ngoài ra cháu còn nhận biết các tiếng nổ của các loại xe tương ứng, được nhìn thấy các xe chạy nhanh chậm, chạy có đúng luật giao thông không. Khi đó các cháu rất tích cực tham gia vào hoạt động và giúp các cháu khắc sâu hơn những gì cháu tiếp thu lĩnh hội được qua buổi hoạt động.
Qua buổi dạo chơi tôi còn giúp trẻ hình thành thói quen không được hái hoa, bẻ cành, giẫm đạp lên cỏ, biết nhổ cỏ, chăm sóc và bảo vệ cây xanh, biết giữ vệ sinh môi trường bằng cách thấy rác hoặc lá vàng rơi thì nhặt bỏ vào thùng rác, ngoài ra tôi còn cho trẻ lựa chọn những chiếc lá đẹp tận dụng vào các hoạt động khác.
Ví dụ: Giờ hoạt động ngoài trời tôi dẫn trẻ ra sân sau của trường, tôi gợi ý:
+ Các con nhìn xem dưới sân có những gì?
+ Những chiếc lá này có màu gì?
+ Vậy để cho sâng trường sạch đẹp chúng ta phải làm gì?
Sau khi trò chuyện với trẻ xong tôi khuyến khích trẻ tham gia nhặt lá rụng bỏ thùng rác và chọn ra các lá đẹp để làm nguyên liệu phục vụ cho các tiết học sau.
Thông qua lao động trẻ biết giúp đỡ cô lao công và mọi người xung quanh trẻ, giữ gìn sâng trường sạch đẹp và yêu lao động hơn.
Trong quá trình trẻ lao động tôi tập cho trẻ tự mình phân chia công việc cho mỗi nhóm, quan sát các cách trẻ thực hiện và giúp đỡ để trẻ có thể hoàn thành tốt công việc của mình.
Tôi còn thường động viên, khuyến khích trẻ lao động cùng bạn để đạt được kết quả cao. Từ đó giáo dục trẻ tính đoàn kết và kiên trì trong mọi hoạt động.

Hình ảnh: Trẻ thu gom, nhặt lá phụ cô

+ Khu cát, nước, sỏi, đá tại trường mầm non là khu vực không thể thiếu là nơi giúp trẻ có cơ hội vui chơi và học tập thông qua các hoạt động khám phá tự nhiên. Tại đây với các đồ chơi đơn giản như: xô, xẻng, bình tưới, chai, quặn, khuôn cát, đất, đá,… trẻ được chơi vận động tay chân khi chơi các trò chơi đong nước, xúc, đổ nước hoặc in hình, tạo hình các thành các con vật,… trải nghiệm vui chơi cùng với thiên nhiên cát, nước, sỏi, đá tạo nên giờ hoạt động vui chơi ngoài trời vô cùng thú vị giúp trẻ thư giãn, giải trí và gần gũi với môi trường tự nhiên giúp phát triển kỹ năng vận động tinh và vận động thô. Tăng cường sự phối hợp giữa tay và mắt khi thực hiện các hoạt động chơi với cát và nước. Khu vực các nước không chỉ là nơi để trẻ chơi mà còn là một môi trường học tập giàu tính trải nghiệm, giúp trẻ phát triển toàn diện cả về thể chất, mà còn phát triển về tư duy, ngôn ngữ trí tuệ và kỹ năng xã hội.

Hình: Trẻ chơi với các, nước
Khi tôi cho trẻ vệ sinh trước khi ăn, tôi thường trò chuyện với trẻ về lợi ích của nước rất cần thiết cho con người như: uống, sinh hoạt hằng ngày. Bên cạnh đó, tôi nhắc nhở trẻ cách rửa tay, lau tay cho đúng, chỉ dẫn cách giữ vệ sinh cho trẻ mới đi học. Không chỉ thế trong giờ ăn tôi khuyến khích trẻ giúp cô chuẩn bị bàn ăn, trò chuyện với trẻ về tên gọi, công dụng, chất liệu, về sự đa dạng, cách sử dụng đồ dùng ăn uống như
Các món ăn, thức ăn được chế biến từ nguyên liệu gì?
Do ai làm ra?
Gợi cho trẻ cảm nhận về màu sắc, mùi vị của các món ăn. Nhắc nhở trẻ cách thực hiện các thói quen, hành vi văn hóa trong khi ăn. Tuyên dương những trẻ ăn ngoan, hết suất và không làm rơi vãi cơm.
Như thế cô cần dạy trẻ mọi lúc, mọi nơi để khi lên họat động học trẻ sẽ dễ hình dung các sự vật làm cho trẻ thêm hứng thú khi trò chuyện cùng cô về các đề tài trẻ đã biết.
3. Khám phá trải nghiệm thông qua tranh ảnh và ứng dụng công nghệ thông tin
Hoạt động khám phá trải nghiệm thì đồ dùng trực quan giữ vai trò vô cùng quan trọng. Đối với trẻ mầm non thì khám phá trải nghiệm chủ yếu qua quan sát, tiếp xúc bằng các giác quan và hoạt động với đối tượng. Muốn cho trẻ có những kiến thức chính xác về đối tượng tìm hiểu thì trẻ phải được nhìn, được tiếp xúc với đối tượng đó. Tôi đã tạo hứng thú cho trẻ, kích thích tính tò mò mong muốn được khám phá của trẻ chúng ta phải chuẩn bị thật tốt các phương tiện cho buổi hoạt động; các đối tượng cho trẻ quan sát, tiếp xúc phải phổ biến, điển hình, đẹp, rõ nét, sống động. Bên cạnh đó thì đồ dùng phải đảm bảo an toàn, phù hợp với đặc điểm phát triển của trẻ, phải mang tính gợi mở, phát huy được tư duy sáng tạo ở trẻ.
Tranh ảnh, mô hình cần phải đẹp và sinh động giúp trẻ hứng thú, tập trung chú ý hơn. Giáo viên cần chuẩn bị tranh, ảnh, mô hình có nội dung đa dạng, phong phú về một hoặc một nhóm đối tượng.
Ví dụ: Khi dạy về động vật cô cho trẻ xem tranh, ảnh, mô hình về các lòai động vật dưới nước, trên cạn và trên không hoặc về nhóm cây lương thực, thực phẩm gồm có nhiều rau, quả, hạt,…
Khi tổ chức hoạt động xem tranh ảnh, cô cần căn cứ vào mục đích khám phá và nội dung của tranh ảnh, mô hình để đặt câu hỏi. Ví dụ: Cho trẻ xem tranh động vật sống trong nhà có gà mái ấp trứng, cô hỏi trẻ:
– Con gà mái đang làm gì?
– Nó ấp trứng như thế nào?
– Vì sao nó phải ấp trứng?
– Gà thuộc nhóm gì? Nuôi ở đâu?
Bên cạnh đó, việc ứng dụng công nghệ thông tin vào tiết dạy sẽ giúp trẻ hứng thú học và tiếp thu tốt hơn. Khi dạy cô có thể hỏi trẻ tên, các đặc điểm, lợi ích,… của các sự vật, hiện tượng để trẻ trả lời giúp trẻ tư duy, sáng tạo, nhằm phát triển ngôn ngữ và nhận thức. Hay khi “Tìm hiểu về các con vật sống trong rừng” tôi cho trẻ quan sát những hình ảnh sống động qua video về Thế giới động vật trẻ vô cùng thích thú, tích cực tham gia vào hoạt động. Khi trẻ xem cô đặt câu hỏi:
– Đây là con gì?
– Con voi sống ở đâu?
– Nó có những đặc điểm gì?…
Qua đó, tôi cho trẻ biết các con vật này là động vật quý hiếm cần được bảo vệ và không được lại gần các con thú dữ, giáo dục cháu bảo vệ chúng. Như vậy, tiết học vừa hứng thú vừa nhẹ nhàng như một giờ trẻ đang được xem phim chứ không phải là học.

Hình ảnh trẻ tìm hiểu về động vật trong rừng.

Khi trình chiếu powerpoint nội dung phù hợp với trẻ về khám phá môi trường xung quanh như: đời sống động vật thực vật, các hiện tượng thiên nhiên, Bác Hồ với các cháu thiếu nhi,… Khi cho trẻ xem băng đĩa, trình chiếu powerpoint, tôi không nên cho trẻ ngồi gần màn hình, màm hình nên để ngang tầm mắt trẻ.
Việc cho trẻ xem các hình ảnh trên máy tính vừa nhằm mở rộng hiểu biết, đồng thời cho trẻ được làm quen và học cách sử dụng máy tính, tôi đã đưa phần mềm các trò chơi hấp dẫn vào tiết học để trẻ có thể sử dụng trong các hoạt động khám phá. Các trò chơi: Tìm vật cùng loại, tìm thức ăn cho các con vật, tìm đồ dùng có cùng chức năng,… Vừa giúp trẻ khám phá được nhiều điều bổ ích, vừa giúp trẻ được rèn luyện các thao tác sử dụng chuột. Ứng dụng công nghệ thông tin giúp cho việc khám phá của trẻ trở nên sinh động, hấp dẫn hơn, đồng thời những kiến thức trẻ khám phá trên máy cũng phong phú và đa dạng hơn.
4. Xây dựng góc thiên nhiên của lớp tạo môi trường cho trẻ khám phá – trải nghiệm
Góc thiên nhiên đẹp, rộng, thoáng mát, có nhiều cây xanh tạo điều kiện cho trẻ tiếp xúc trực tiếp với thiên nhiên mang lại cho trẻ những ấn tượng mạnh mẽ và hiểu biết sâu sắc về thế giới tự nhiên. Góc thiên nhiên trong lớp trẻ có cơ hội chăm sóc cây, học cách thực hiện những kỹ năng lao động đơn giản và giáo dục trẻ tinh thần trách nhiệm. Những hoạt động này mang lại niềm vui cho trẻ cũng như giúp trẻ gắn bó với thiên nhiên, làm cho góc thiên nhiên trong lớp đẹp hơn. Chính vì thế, tôi đã hướng dẫn các cháu lần lượt tham gia trồng cây, hàng ngày cho trẻ tưới cây, nhổ cỏ và cắt bỏ lá vàng.
Trong quá trình chăm sóc cây trẻ sẽ phát hiện được cây phát triển như thế nào? Đồng thời trẻ còn được tiếp xúc với thiên nhiên sẽ giúp trẻ tăng sức đề kháng. Vì trẻ được hít thở không khí trong lành, được vận động, tiếp xúc với đất nước,… Được giáo dục bảo vệ và giữ gìn vệ sinh thân thể.

Hình ảnh: Bé chăm sóc cây

5. Hoạt động trải nghiệm thông qua ngày hội, ngày lễ, các chuyến tham quan
Lễ hội là hoạt động mang tính tích hợp cao và có ý nghĩa quan trọng đối với việc khám phá trải nghiệm. Khi cho trẻ tham gia lễ hội tôi luôn tạo cơ hội cho trẻ hòa mình vào cuộc sống xung quanh, giúp trẻ có được những ấn tượng sâu sắc về cuộc sống, mang lại niềm vui, hứng thú qua lễ hội và giúp trẻ mạnh dạn, tự tin hơn.
Các ngày lễ với những cảnh trang hoàng rực rỡ, âm nhạc và các bài hát, thơ ca, trò chơi đủ màu sắc tác động mạnh mẽ đến tâm hồn trẻ. Các ngày lễ không chỉ giúp trẻ nhớ lại, vận dụng các kiến thức đã học mà còn khơi gợi hứng thú của trẻ đối với chủ đề của buổi lễ.
Thông qua ngày hội ngày lễ, tôi cho trẻ tìm hiểu và biết về ý nghĩa các ngày lễ lớn như: Ngày nhà giáo Việt Nam 20/11, ngày thành lập quân đội nhân dân Việt Nam 22/12, ngày quốc tế phụ nữ 8/3, sinh nhật Bác Hồ ngày19/5, tết nguyên đán…
Ví dụ: Ngày 20/11 là ngày Nhà giáo Việt Nam, tôi trang trí phong màn và chuẩn bị kỹ kịch bản, các tiết mục múa hát để tỏ lòng biết ơn đến thầy cô; Ngày 27/7 là ngày thương binh liệt sĩ, tưởng nhớ các anh hùng liệt sĩ đã hy sinh vì tổ quốc, để đất nước chúng ta hôm nay được độc lập – tự do. Vì thế các con phải chăm ngoan học giỏi, xứng đáng là cháu ngoan Bác Hồ. Hay ngày tết trung thu rằm tháng tám tôi tham mưu ban giám hiệu trường tổ chức tết trung thu cho trẻ, qua ngày tết trung thu tôi và giáo viên trong trường hóa trang thành chị Hằng và chú Cuội cùng vui trung thu với trẻ, cùng trẻ rước đèn trung thu và phá cỗ ngày hội,…

Hình ảnh: Trẻ tham gia lễ hội mừng xuân

Những việc làm tuy nhỏ nhưng cũng giáo dục các em biết yêu quý thầy cô, luôn biết ơn những người vì nước quên thân, giữ gìn nét văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam, biết yêu quê hương đất nước nơi mình sinh ra và lớn lên
Bên cạnh đó, tôi còn tham mưu Ban giám hiệu nhà trường tổ chức cho trẻ tham quan các khu di tích lịch sử ở địa phương như: Đài tưởng niệm chiến thắng Phước Thành, Nhà truyền thống và các doanh trại bộ đội, để trẻ hiểu thêm về truyền thống vẻ vang của địa phương, công việc của các chú bộ đội. Qua đó, tôi giáo dục trẻ biết giữ gìn văn hóa, truyền thống dân tộc, quý trọng biết ơn những người hy sinh vì tổ quốc, các chú bộ đội làm nhiệm vụ bảo vệ đất nước.
Tham quan giúp trẻ hình thành những biểu tượng chính xác về cuộc sống, thiên nhiên, còn giúp trẻ nuôi dưỡng tình yêu quê hương, đất nước, con người và sự gắn bó với thiên nhiên. Tham quan có ý nghĩa quan trọng đối với việc rèn luyện và phát triển năng lực cảm thụ cái đẹp cho trẻ, vẻ đẹp của thiên nhiên có thể mang đến cho trẻ những cảm xúc thẩm mỹ và để lại ấn tượng sâu sắc.

Cô và trẻ tham quan đài tưởng niệm chiến thắng Phước Thành,
nhà truyền thống

Hình ảnh: Trẻ tham quan doanh trại bộ đội

Ví dụ: Đối với chủ đề “Quê hương đất nước” với đề tài cho trẻ tìm hiểu về các di tích lịch sử của địa phương thì tôi tận dụng thực tế cho trẻ đi tham quan Nhà Bia Liệt Sĩ xã Vĩnh hòa gần trường, không tốn kém và an toàn. Khi đến nơi tham quan tôi giới thiệu cho trẻ biết về nơi tham quan, thông báo trẻ biết những hoạt động sẽ tham gia trong chuyến tham quan, khi tham quan tôi đặt câu hỏi gợi ý trẻ nói về những gì mình được tham quan. Qua buổi tham quan Nhà Bia Liệt Sĩ xã Vĩnh hòa trẻ được nhìn thấy di tích xưa các anh hùng đã chiến đấu hết mình để dành lại độc lập cho chúng ta ngày hôm nay. Việc cho cháu đi tham quan như vậy nhằm mục đích cháu biết yêu quê hương hơn có tinh thần bảo vệ quê hương của mình.

Hình ảnh: Trẻ cùng cô viếng thăm nhà Bia Liệt Sĩ
Việc trải nghiệm thông qua những chuyến tham quan giúp trẻ hoàn thiện bản thân và biết thêm về thế giới quanh trẻ, đồng thời giúp trẻ phát triển toàn diện về mọi mặt.
6. Phối hợp cùng phụ huynh giúp trẻ được tham gia các hoạt động khám phá trải nghiệm
Sự phối kết hợp với phụ huynh là một trong những yếu tố quan trọng góp phần vào sự thành công trong công tác giảng dạy của người giáo viên. Để tuyên truyền với phụ huynh và khuyến khích họ tạo điều kiện cho trẻ được trải nghiệm, cần tập trung vào việc giải thích tầm quan trọng của trải nghiệm đối với sự phát triển toàn diện của trẻ, đồng thời cung cấp các gợi ý cụ thể và dễ thực hiện. Chính vì vậy, tôi thường xuyên trao đổi, tìm hiểu về điều kiện, hoàn cảnh, công việc làm của phụ huynh đồng thời trao đổi về tình hình học tập của lớp nhằm giúp phụ huynh hiểu tầm quan trọng của trải nghiệm đối với trẻ để có sự hỗ trợ và phối hợp với tôi và hỗ trợ một số nguyên vật liệu như: hộp sữa, các loại hột hạt, mút xốp, sách, báo,… Để làm đồ dùng đồ chơi phục vụ cho các tiết dạy. Sưu tầm một số tranh ảnh đẹp trong báo,… nhằm bổ sung cho trẻ những kiến thức về môi trường xung quanh liên quan đến chủ đề mà trẻ học.
Tôi thường nghiên cứu trước các đề tài để chuẩn bị đồ dùng, đối với những đề tài có thể nhờ phụ huynh giúp đỡ thì tôi vận động phụ huynh để góp phần làm cho kết quả học tập của các cháu nâng cao hơn
Ví dụ: Đối với chủ đề gia đình với đề tài “Tìm hiểu các thành viên trong gia đình”. Nếu trước đây tôi vẽ tranh cho cháu quan sát vừa tốn thời gian lại không đẹp. Nên tôi vận động phụ huynh và các cháu chụp ảnh gia đình gửi qua zalo nhóm lớp để chuẩn bị cho buổi hoạt động. Đến giờ hoạt động thì cháu rất hứng thú tự kể về các thành viên trong gia đình mình, buổi học trở nên sinh động.
Hay đề tài “Tìm hiểu hoạt động trong mùa hè” tôi nhờ phụ huynh hổ trợ ảnh chụp gia đình đi chơi nghỉ mát ở các khu du lịch để cho cháu quan sát, tìm hiểu.
Một ứng dụng hiệu quả mà tôi đã thực hiện suốt nhiều năm học là tạo zalo nhóm lớp. Nhóm này tôi thường xuyên cập nhật toàn bộ thông tin từ hai phía phụ huynh và giáo viên. Tôi thông báo tình hình của trẻ trong ngày ở lớp, gởi hình ảnh, clip các hoạt động của trẻ trong ngày cho phụ huynh xem, giúp phụ huynh nắm bắt được tất cả các thông tin hoạt động của các con, từ đó có thể cho trẻ hoạt động Tổ chức hoạt động thêm ở nhà.
Ví dụ: Với những cháu còn nhút nhát, lười vận động và ít tập trung tham gia trải nghiệm tôi trò chuyện với phụ huynh có thể cho bé đi chơi thảo cầm viên, khu vui chơi vào các dịp cuối tuần, ngày lễ.
Qua sự gợi ý, động viên phụ huynh đã phối hợp và tạo điều kiện cho con, trẻ được tham gia trải nghiệm cùng gia đình vào dịp cuối tuần và các ngày lễ như cho trẻ cùng đi chợ, siêu thị, bách hóa xanh,… từ đó cũng cung cấp những tri thức mới và thường xuyên giải đáp những câu hỏi tò mò của trẻ.
Tôi còn tuyên truyền với phụ huynh bằng cách thường xuyên lên bảng tin của lớp quét mã QR phương pháp này giúp ba mẹ dễ dàng xem được các thông tin hoạt động của trẻ ở lớp về chương trình dạy theo chủ đề và thay đổi bản tin hàng tuần để phụ huynh biết và phối hợp cùng giáo viên cung cấp kiến thức thêm cho trẻ. Nhờ thực hiện phương pháp này mà việc liên lạc, trao đổi với phụ huynh ngày càng dễ dàng, thuận tiện và hiệu quả hơn.
Ngoài ra, tôi còn mời phụ huynh tham dự một số hoạt động trải nghiệm của lớp, trường tổ chức như: Một ngày ở trường cùng bé, lễ hội tết và mùa xuân, Ngày hội Stem,… để phụ huynh biết được con mình học như thế nào? Cần có những đồ dùng gì? Đồng thời phụ huynh hiểu được để có một tiết học hay thì phải cần rất nhiều đồ dùng, đồ chơi. Từ đó phụ huynh đã có sự quan tâm hơn đến việc học của con em mình, thấy được tầm quan trọng của từng môn học đối với bé ở trường Mầm Non là rất cần thiết.
C. KẾT LUẬN
I. KẾT QUẢ
Qua sự nỗ lực tìm tòi, học hỏi của bản thân, dưới sự hỗ trợ tận tình của nhà trường cũng như của các bạn đồng nghiệp đã giúp tôi tìm ra những biện pháp, hình thức để tổ chức tốt hoạt động khám phá trải nghiệm. Sau một thời gian thực hiện trẻ giờ đây đã tích cực, hứng thú tham gia vào hoạt động. Tôi đã phát huy được tính chủ động ở các cháu. Hoạt động diễn ra thật sinh động không còn nặng nề, gò ép như trước nữa. Sau giờ hoạt động cháu đã nắm được kiến thức một cách sâu hơn, chính xác và có hệ thống hơn.
Thông qua các giờ hoạt động trên lớp, giờ học khi sử dụng vật thật, mô hình, tranh ảnh và ứng dụng công nghệ thông tin tôi thấy 90% trẻ hứng thú và hoạt động tích cực hơn.
Khi sử dụng xen kẽ truyện kể, câu đố, bài hát, ca dao, tục ngữ vào hoạt động khám phá trải nghiệm tôi thấy trẻ hứng thú học và chú ý, tích cực tham gia học tốt hơn.
Hàng ngày trẻ trồng và tự chăm sóc cây xanh, hoa, ở góc thiên nhiên, trẻ rất thích thú và tích cực tham gia
Khi đưa trò chơi vào giờ họat động trẻ tham gia nhiệt tình không nhàm chán, các trò chơi được xen kẽ giữa động và tĩnh, giúp họat động giống như giờ chơi. Kết quả cháu mạnh dạn, tự tin vui tươi hơn.
Sau khi cho trẻ làm thí nghiệm và trải nghiệm trẻ dễ hiểu vấn đề cô nói và khắc sâu kiến thức hơn.
Phần lớn phụ huynh đã hiểu được tầm quan trọng của trải nghiệm và được sự quan tâm, ủng hộ rất nhiều trong việc học của trẻ.
Bản thân tôi cũng thấy tự tin hơn khi tổ chức hoạt động này cho trẻ, không còn tâm lý lo lắng thiếu tự tin như trước nữa.
II. BÀI HỌC KINH NGHIỆM
Qua suốt thời gian nghiên cứu, tìm tòi và áp dụng những biện pháp giúp trẻ tích cực, hứng thú tham gia vào hoạt động Khám phá trải nghiệm tại lớp mà tôi đang phụ trách. Bản thân tôi đã nhận ra rằng nếu chúng ta cố gắng thì chúng ta sẽ thành công.
Mỗi giáo viên chỉ cần có tấm lòng thương yêu các cháu, có sự siêng năng, cần cù lao động và ý chí vững vàng thì sẽ gặt hái được thành công dù nó đến sớm hay muộn.
Giáo viên phải kiên trì thực hiện, muốn dạy cháu tốt trước tiên phải tìm hiểu, nắm bắt được khả năng phát triển cũng như đặc điểm tâm sinh lý của trẻ từ đó có những biện pháp tốt nhất để dạy trẻ như: cần có sự tích hợp, lồng ghép nhẹ nhàng một cách hợp lý, dạy trẻ mọi lúc mọi nơi, tạo cho trẻ cảm giác chơi mà học, học mà chơi, tránh gượng ép. Từ đó sẽ lôi cuốn cháu tích cực, hứng thú tham gia vào hoạt động, kết quả học tập của các cháu sẽ được nâng cao.
Trong mỗi hoạt động tôi chuẩn bị đầy đủ đồ dùng dạy học và phải đảm bảo tính khoa học, phù hợp phong phú đẹp mắt, hấp dẫn,… để lôi cuốn trẻ.
Phối hợp chặt chẽ với phụ huynh tạo điều kiện cho trẻ tiếp xúc với môi trường bên ngoài và hỗ trợ phế liệu phế phẩm trong việc làm đồ dùng, đồ chơi phục vụ hoạt động.
Để trẻ được giáo dục tốt phải có sự phối hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội, thực hiện tốt công tác tuyên truyền là không thể thiếu được.
III. KIẾN NGHỊ:
Tổ chức thêm các hoạt động ngoại khóa cho trẻ được biết thêm về những danh lam thắng cảnh địa phương.
Vĩnh hòa, ngày 9 tháng 1 năm 2025
Người thực hiện
Nguyễn Thị Ngọc Tuyết

DANH MỤC THAM KHẢO

Web: khám phá khoa học trẻ mầm non
Tài liệu bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên hè.
Tài liệu “ Chương trình chăm sóc giáo dục trẻ ” Của vụ giáo dục mầm non
Tài liệu khám phá môi trường xung quanh.
Tài liệu khám phá và thử nghiệm dành cho trẻ nhỏ của Nguyễn Thị Thanh Thủy

MỤC LỤC
Trang
A. ĐẶT VẤN ĐỀ 1
B. NỘI DUNG: 2
I. CƠ SỞ LÝ LUẬN: 2
II. THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ: 3
1. Thuận lợi: 3
2. Khó khăn: 3
III. BIỆN PHÁP GIẢI QUYẾT: 4
1. Khám phá trải nghiệm thông qua các hoạt động trên lớp: 4
2. Tổ chức cho trẻ làm quen môi trường được trải nghiệm ở mọi lúc mọi nơi: 18
3. Khám phá trải nghiệm thông qua tranh ảnh và ứng dụng công nghệ thông tin: 22
4. Xây dựng góc thiên nhiên của lớp tạo môi trường cho trẻ khám phá – trải nghiệm: 25
5. Hoạt động trải nghiệm thông qua ngày hội, ngày lễ, các chuyến tham quan: 25
6. Phối hợp cùng phụ huynh giúp trẻ được tham gia các hoạt động khám phá trải nghiệm: 29
C. KẾT LUẬN: 31
I. KẾT QUẢ: 31
II. BÀI HỌC KINH NGHIỆM: 32
III. KIẾN NGHỊ: 33
DANH MỤC THAM KHẢO 34